Het Beheersen van de Methode van de Hajj: Een Praktische Benadering

May Oude Vrielink & Heidi Evelyn Jacobs ^*

Hajj, wat letterlijk 'voornemen' ¹ betekent en wordt terminologisch gedefinieerd als ‎‎'een pelgrimstocht maken naar Mekka'. Hajj is één van de vijf pilaren van de Islam. Hajj ‎is een vorm van aanbidding die betrekking heeft op het uitvoeren van specifieke ‎rituelen in Mekka op een specifiek tijdstip (van de 8e tot de 12e van Dhul Hijjah). ² ‎Het is verplicht voor mannen en vrouwen om eenmaal in hun leven de Hajj te ‎verrichten, mits zij daar financieel en fysiek toe in staat zijn. Als een moslimman of -‎vrouw de verplichting van Hajj ontkent, wordt hij of zij als ongelovige beschouwd. ³ ‎Hieronder volgt een stapsgewijze gids over hoe je Hajj kunt verrichten volgens de ‎traditie van de Profeet Mohammed ‎‎.‎

Rituelen bij Meeqat

Meeqat verwijst naar specifieke geografische grenzen die zijn vastgesteld voor ‎pelgrims die de intentie hebben om Hajj of Umrah te verrichten. Er zijn vijf belangrijke ‎Meeqats, elk aangewezen voor pelgrims die uit verschillende regio’s komen:‎

1. ‎‎Dhul-Hulaifah (Abyar Ali):‎ Gelegen nabij Medina, deze Meeqat is voor ‎degenen die via of vanuit Medina komen.

2. ‎‎Juhfah: Gelegen nabij Rabigh, deze Meeqat dient pelgrims die komen uit de ‎richting van de Levant, Egypte en de Maghreb (Marokko, Algerije).‎

3. ‎‎Qarn al-Manazil (As-Sail al-Kabeer): Deze Meeqat is voor pelgrims die ‎komen uit Najd of de oostelijke regio's van het Arabische schiereiland.‎

4. ‎‎Yalamlam (Al-Sadiah): Gelegen ten zuiden van Mekka, deze Meeqat is voor ‎pelgrims die komen uit Jemen of die langs die route passeren.‎

5. ‎Dhat Irq: Deze Meeqat is voor degenen die uit uit Irak komen of vanuit die ‎richting.‎

Deze grenzen markeren de punten waar pelgrims niet voorbij mogen gaan zonder in de ‎staat van Ihram te zijn. Ihram verwijst naar speciale pelgrimskleding die voor mannen ‎bestaat uit twee doeken (bij voorkeur wit), en voor vrouwen bestaat deze uit normale ‎islamitische kleding (alles bedekkend behalve het gezicht, de handen en de voeten). De ‎Ihram wordt aangetrokken nadat de pelgrim zichzelf heeft gereinigd door het scheren ‎van oksel- en schaamhaar en het uitvoeren van Ghusl (de grote rituele wassing) of ‎Wudu (de kleinere rituele wassing). Het concept van Meeqat zorgt ervoor dat pelgrims ‎de heilige gebieden van Mekka betreden in een staat van rituele reinheid en ‎voorbereiding. Na het reinigen, verricht de pelgrim twee rakahs van nafil gebed en ‎doet dan niyyah (de intentie van pelgrimage) op de volgende manier:‎

  اللَّهُمَّ إنِّي أُرِيدُ الْحَجَّ فَيَسِّرْهُ لِي وَتَقَبَّلْهُ مِنِّي. ⁴

  O Allah, ik stel de intentie om Hajj te verrichten, maak het voor mij ‎gemakkelijk en accepteer het van mij.‎

Daarna reciteert de pelgrim de Talbiyah, een gebed of gezang dat pelgrims tijdens Hajj ‎en Umrah reciteren als een verklaring van hun intentie en toewijding. De Talbiyah ‎bestaat uit de volgende Arabische woorden:‎

  لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لَا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إنَّ الْحَمْدَ، وَالنِّعْمَةَ لَكَ، وَالْمُلْكَ، لَا شَرِيكَ لَك. ⁵‏

  Hier ben ik, O Allah, hier ben ik. Hier ben ik, U heeft geen deelgenoten, hier ‎ben ik. Waarlijk, alle lofprijzingen, de zegeningen en de soevereiniteit komen U toe. U ‎heeft geen deelgenoten.‎

De pelgrims blijven de Talbiyah reciteren gedurende de rituelen van Hajj en Umrah, ‎vooral wanneer ze zich van de ene heilige plaats naar de andere verplaatsen. De ‎Talbiyah symboliseert de toewijding en onderwerping van de pelgrim aan Allah, en ‎bevestigt het monotheïstische geloof dat centraal staat in de Islam.‎

Nadat de pelgrim in de staat van Ihram is getreden, worden specifieke beperkingen en ‎verplichtingen aan hem opgelegd. De pelgrim moet zich onthouden van zinloos ‎gepraat en het aangaan van geschillen. Hij moet elk intiem contact met zijn vrouw met ‎de intentie van geslachtsgemeenschap vermijden. ⁶

Daarnaast is het de pelgrim verboden om genaaide kleding te dragen, het hoofd te ‎bedekken, parfums te gebruiken of haar op het lichaam te knippen. ⁷ Als de pelgrim ‎één van deze handelingen begaat, moet hij of zij een compensatie betalen voor de ‎overtreding, bekend als 'Dum'. Dit is in wezen een vorm van compensatie om fouten of ‎overtredingen van de heilige voorwaarden van de pelgrimstocht te verzoenen. Dum ‎zorgt ervoor dat pelgrims de heiligheid en ernst van de Hajj en Umrah behouden. Het ‎stelt rectificatie en compensatie in staat, zodat de pelgrimstocht geldig en spiritueel ‎belonend blijft, ondanks kleine overtredingen.‎

De pelgrims in Mekka

Als de pelgrim van plan is om Hajj-e-Ifrad of Hajj-e-Qiran te verrichten, dan is het ‎soennah voor hem/haar om Tawaf-e-Qudoom (aankomstomgangen) uit te voeren na het ‎verrichten van een Umrah. Echter, als de pelgrim van plan is om Umra en Hajj in ‎afzonderlijke Ihrams te verrichten, dan hoeft hij of zij geen Tawaf-e-Qudoom te ‎verrichten omdat dit al verricht is in de Tawaf van de Umra.‎

De vijf dagen van Hajj (Dag 1: 8 Dhul Hajj)‎

Op de 8e van Dhul-Hijjah beginnen de pelgrims hun reis van Mekka naar Mina in de ‎ochtend, in navolging van het voorbeeld van de Profeet Mohammed ‎‎, die het Fajr-‎gebed in Mekka op deze dag bad en vervolgens na de middag naar Mina vertrok. Bij ‎aankomst in Mina reciteren de pelgrims de volgende smeekbede:‎

  اللَّهُمَّ هَذَا مِنًی وَهَذَا مِمَّا دَلَلْتنَا عَلَيْهِ مِنْ الْمَنَاسِكِ فَمُنَّ عَلَيْنَا بِجَوَامِعِ الْخَيْرَاتِ وَبِمَا مَنَنْتَ عَلَى إبْرَاهِيمَ خَلِيلِكَ ‏وَمُحَمَّدٍ حَبِيبِكَ وَبِمَا مَنَنْتَ عَلَى أَوْلِيَائِكَ وَأَهْلِ طَاعَتِكَ فَإِنِّي عَبْدُكَ وَنَاصِيَتِي بِيَدِكَ جِئْتُ طَالِبًا لِمَرْضَاتِكَ. ⁸‏

  O Allah, dit is Mina en het is een deel van de rituelen waar U ons naar heeft ‎geleid. Schenk ons alle vormen van goedheid, zoals U heeft geschonken aan Uw vriend ‎Ibrahim en Uw geliefde Mohammed ‎‎, en zoals U heeft geschonken aan Uw vrienden ‎en de rechtschapenen onder Uw dienaren. Ik ben Uw dienaar, mijn wil is in Uw ‎handen, en ik ben gekomen om Uw welbehagen te zoeken.‎

In Mina verrichten de pelgrims het Zuhr-, Asr-, Maghrib- en Isha-gebed op de 8e van ‎Dhul-Hijjah zoals de Profeet Mohammed ‎ ‏ook al zijn gebeden (van Zuhr tot Isha) ‎verrichtte in Mina op de 8e van Dhul Hajj en het Fajr-gebed op de 9e van Dhul-Hijjah. ‎Tijdens hun verblijf in Mina is het aanbevolen dat de pelgrims vaak de volgende ‎smeekbede reciteren: ‎

  اللَّهُمَّ إيَّاكَ أَرْجُو، وَلَكَ أَدْعُو، فَبَلِّغْنِي صَالِحَ أَمَلِي، واغْفِرْ لِي ذُنُوبِي، ‏‎ ‎وَامْنُنْ عَليَّ بِما مَنَنْتَ بِهِ عَلَى أَهْلِ طَاعَتِكَ ‏إنَّكَ على كل شی ئِِ قَدِير. ⁹

  O Allah, ik hoop op Uw genade en ik roep U aan. Help mij mijn ‎rechtschapen aspiraties te bereiken, vergeef mijn zonden en schenk mij wat U Uw ‎gehoorzame dienaren hebt geschonken. Voorwaar, U bent tot alle dingen in staat.‎

Indien mogelijk, worden pelgrims aangemoedigd om hun gebeden te verrichten in ‎Masjid Kheif in Mina. Dit komt omdat wel vijfenzeventig Profeten die Hajj verrichtten, ‎daar baden en omdat de Profeet Mohammed ‎ ‏het ook aanraadde vanwege het belang ‎ervan.‎‏ ¹⁰‏

Dag 2: 9e van Dhul Hajj

Op de 9e van Dhul-Hijjah, de tweede dag van Hajj, verrichten de pelgrims het Fajr-‎gebed in Mina en gaan dan meteen door naar de vlakte van Arafat. Deze praktijk is ‎gebaseerd op het verhaal van Abdullah ibn Umar. Bij het bereiken van Arafat, moeten ‎de pelgrims verblijven in de accommodaties die beschikbaar zijn, zoals tenten, zoals de ‎Profeet Mohammed ‎‎ een tent voor hem liet opzetten in de buurt van Masjid Nimrah ‎toen hij daar aankwam. Tijdens de reis van Mina naar Arafat wordt het aangeraden ‎‎(Sunnah) voor pelgrims om zowel de Takbir te reciteren (‎اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ لَا إلٰهَ إلَّا اللَّهُ وَاللَّهُ أَكْبَرُ اَللَّهُ ‏أَكْبَرُ وَلِلَّهِ الْحَمْدُ. ‏‎) als de Talbiyah.‎

Alvorens Arafat binnen te gaan, is het aanbevolen (Mustahabb) om een ritueel bad ‎‎(Ghusl) te verrichten. Bij het bereiken van Arafat, verrichten de pelgrims het Zuhr- en ‎Asr-gebed in congregatie, naar het voorbeeld van de Profeet Mohammed ‎‎, die Arafat ‎binnenging vóór het Zuhr-gebed en het Zuhr- en Asr-gebed combineerde. Echter, als ‎een pelgrim individueel bidt, dan moet hij Zuhr en Asr verrichten op de gewoonlijke ‎tijden.‎

Aangezien het verblijf in Arafat (Wuquf) een cruciale pijl van Hajj is, moeten pelgrims ‎ernaar streven om Arafat voor de middag (Zawal) te bereiken en de volgende ‎smeekbede reciteren:‎

  اللَّهُمَّ إلَيْك تَوَجَّهْتُ وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَجِهَةَ جَبَلِ الرَّحْمَةِ أَرَدْتُ فَاجْعَلْ ذَنْبِي مَغْفُورًا وَحَجِّي مَبْرُورًا وَارْحَمْنِي وَلَا ‏تُخَيِّبْنِي وَبَارِكْ لِي فِي سَفَرِي وَاقْضِ بِعَرَفَاتٍ حَاجَتِي بِذَلِكَ فَإِنَّك عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ. ¹¹‏

  O Allah, ik wend me tot U en vertrouw op U, met de intentie om op de Berg ‎van Barmhartigheid te staan. Vergeef mijn zonden en accepteer mijn Hajj. Wees mij ‎genadig en stel mij niet teleur. Zegen mijn reis en vervul mijn behoeften door Arafat, ‎want U bent tot alles in staat.‎

De meest deugdzame handeling in Arafat is het smeken tot Allah, naar het voorbeeld ‎van de Profeet Mohammed ‎‎, die een aanzienlijke hoeveelheid tijd in gebed en ‎smeekbede doorbracht in Arafat. ¹² Profeet Mohammed ‎‎ verklaarde ook: De beste ‎smeekbede is de smeekbede op de Dag van Arafat, ‎¹³ dus een pelgrim zou dat ook ‎moeten doen. Wanneer een pelgrim de berg Rahmah (de Berg van Barmhartigheid) ‎nadert, moet hij de volgende smeekbede reciteren:‎

  اللَّهُمَّ إلَيْك تَوَجَّهْتُ وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَوَجْهَكَ أَرَدْت اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَتُبْ عَلَيَّ وَاعْطِنِي سُؤَالِي وَوَجِّهْ لِي الْخَيْرَ أَيْنَمَا ‏تَوَجَّهْتُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ وَلَا‎ ‎إلَهَ إلَّا اللَّهُ وَاَللَّهُ أَكْبَرُ. ¹⁴‏

  O Allah, ik keer mij tot U en vertrouw volledig op U, op zoek naar Uw ‎welbehagen. O Allah, vergeef mijn zonden en accepteer mijn berouw. Schenk mij wat ik ‎vraag en leid mij naar goedheid waar ik ook ga. Glorie zij aan Allah, alle lof behoort ‎aan Allah, er is geen god behalve Allah, en Allah is de Grootste.‎

Gedurende hun verblijf in Arafat reciteren pelgrims continu de Talbiyah, houden zich ‎bezig met dhikr (herinnering aan Allah), en reciteren de Koran. ¹⁵ Daarnaast moeten ‎zij vaak de volgende smeekbede reciteren:‎

  رَبَّنَآ اٰتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَّفِي الْاٰخِرَةِ حَسَـنَةً وَّقِنَا عَذَابَ النَّارِ. ¹⁶‏

  O Allah, schenk ons goedheid in deze wereld en goedheid in het ‎Hiernamaals, en bescherm ons tegen de straf van het Vuur.‎

Pelgrims moeten doorgaan met het reciteren van de Talbiyah en blijven bidden tot ‎zonsondergang, aangezien dit een aanbevolen (Sunnah) praktijk is.‎

Verplaatsing naar Muzdalifah

Pelgrims moeten op de vlakte van Arafat blijven tot zonsondergang, aangezien dit een ‎sunnah is van de Profeet Mohammed ‎ ‏en een belangrijk onderdeel van het Hajj-‎ritueel. Anas vertelt dat de Heilige Profeet ‎ ‏deze praktijk demonstreerde, waarbij hij ‎het belang ervan in de pelgrimsrituelen benadrukte. ‎¹⁷

Wanneer de pelgrims Muzdalifah bereiken, bidden zij het Maghrib- en Isha-gebed ‎samen, omdat dit de Sunnah van de Heilige Profeet ‎‎ is. ¹⁸ Wanneer de Maghrib- en ‎Isha-gebeden samen in Muzdalifah zijn verricht, is er daarna geen specifieke verplichte ‎aanbidding. Het is echter sterk aanbevolen om Dhikr (herinnering aan Allah), Salawat ‎‎(zegeningen sturen naar de Heilige Profeet ‎‎), en andere vormen van devotie te ‎verrichten. ¹⁹ Pelgrims worden eraan herinnerd dat het verrichten van het Maghrib-‎gebed onderweg van Arafat naar Muzdalifah of in Arafat zelf niet is toegestaan. ²⁰ De ‎Heilige Koran benadrukt het belang van het gedenken van Allah in Muzdalifah op de ‎volgende manier:‎

  لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُوا۟ فَضْلًۭا مِّن رَّبِّكُمْ ۚ فَإِذَآ أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَـٰتٍۢ فَٱذْكُرُوا۟ ٱللَّهَ عِندَ ٱلْمَشْعَرِ ٱلْحَرَامِ ۖ وَٱذْكُرُوهُ كَمَا هَدَىٰكُمْ وَإِن كُنتُم مِّن قَبْلِهِۦ لَمِنَ ٱلضَّآلِّينَ198²¹‏

  Het is geen zonde voor jullie als jullie de weldaad van jullie Heer zoeken. ‎Als jullie (de berg) Arafāh dan verlaten, gedenk Allah bij het heilige baken. En gedenk ‎Hem want Hij heeft jullie geleid en waarlijk, jullie waren daarvoor degenen die ‎dwaalden.‎

De nacht doorbrengen in Muzdalifah is van groot belang en wordt verder verheven ‎omdat het de nacht voor Eid al-Adha is. Talrijke Hadiths benadrukken de deugden van ‎deze nacht, ²² waaronder Allah's trots op de pelgrims voor de engelen. ²³ Pelgrims ‎worden aangemoedigd om zich bezig te houden met smeekbeden en gebeden tijdens ‎hun verblijf in Muzdalifah. Een opmerkelijke smeekbede die wordt genoemd is:‎

  اللَّهُمَّ حَرِّم شَعرِي وَلَحمِي ودَمِي وَعَظْمِي، وجَوارِحِي عَلىَ النَّارِ يَا أَرحَمَ الرّٰحِمِين. ²⁴‏

  O Allah, maak mijn haar, vlees, bloed, botten en lichaamsdelen ‎ontoegankelijk voor het Vuur. O Meest Barmhartige van de barmhartigen.‎

Een andere aanbevolen smeekbede wordt als volgt overgeleverd:‎

  اللَّهُمَّ إني أَسأَلُكَ أنْ تَرْزُقَنِي في هَذَا المَكانِ جَوامِعَ الخَيْرِ كُلِّهِ، وَأَنْ تُصْلِحَ شأنِي كُلَّهُ، وأَنْ تَصْرِفَ عَنِّي الشَّرَّ ‏كُلَّهُ، فَإِنَّه لَا يَفْعَلُ ذلكَ غَيْرُكَ، وَلاَ يَجُودُ بِهِ إِلاَّ أَنتَ. ²⁵

  O Allah, ik vraag U mij op deze plaats het allesomvattende goede van alle ‎goede dingen te schenken, al mijn zaken te verbeteren en al het kwaad van mij weg te ‎houden. Waarlijk, niemand kan dit doen behalve U, en niemand kan dit schenken ‎behalve U.‎

Het is verplicht om in Muzdalifah te blijven tot de vroege dageraad. ²⁶ Pelgrims ‎kunnen overal in Muzdalifah verblijven, behalve in de Vallei van Muhassir, ²⁷ een ‎laaggelegen gebied waarvan wordt gezegd dat Satan daar in wanhoop stond. ²⁸ ‎Pelgrims dienen kleine steentjes te verzamelen (7 steentjes voor elke Jamarat) voor het ‎stenigingsritueel van de pilaren (die de Satan vertegenwoordigen) in Mina.‎

Dag 3: 10e van Dhul Hajj

Op de derde dag van Hajj, na het verrichten van het Fajr-gebed in Muzdalifah, houden ‎pelgrims zich bezig met smeekbeden en de gedenking van Allah. ²⁹ Vervolgens ‎vertrekken ze naar Mina, waarbij ze continu Takbir en Tahleel reciteren, omdat dit een ‎Sunnah-praktijk is. Bij aankomst in Mina verrichten de pelgrims het ritueel van Rami ‎door steentjes te gooien naar de pilaren die Satan symboliseren. Het is Sunnah om ‎Takbir te reciteren bij elke steenworp. ³⁰ Om Rami volgens de Sunnah van de Profeet ‎Mohammed ‎ ‏te verrichten, begint de pelgrim door zeven steentjes te gooien naar ‎Jamarah al-Uqba. Bij elke worp zegt de pelgrim "Allahu Akbar" (Allah is de Grootste) ‎terwijl hij de steen naar de pilaar gooit. Na het voltooien van de zeven worpen bij ‎Jamarah al-Uqba, beweegt de pelgrim iets naar voren en staat op zachte grond, gericht ‎naar de Qibla. Vervolgens heft hij of zij zijn handen op en verricht langdurige ‎smeekbeden.‎

Na het voltooien van de steniging van Jamarah al-Uqba, verricht de pelgrim Halq (het ‎scheren van het hoofd voor mannen) of Kasr (het knippen van een kleine hoeveelheid ‎haar, ongeveer een centimeter, geldig voor zowel mannen als vrouwen) en bereidt zich ‎dan voor op het offer (Qurbani) van Hajj. Na het scheren of knippen van hun haar, ‎moeten pelgrims de volgende smeekbede reciteren:‎

  الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا هَدَانَا وَأَنْعَمَ عَلَيْنَا، اللَّهُمَّ هَذِهِ نَاصِيَتِي بِيَدِكَ فَتَقَبَّلْ مِنِّي وَاغْفِرْ لِي ذُنُوبِي، اللَّهُمَّ اُكْتُبْ لِي بِكُلِّ ‏شَعْرَةٍ حَسَنَةً وَامْحُ بِهَا عَنِّي سَيِّئَةً وَارْفَعْ لِي بِهَا دَرَجَةً، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَلِلْمُحَلِّقَيْنِ وَالْمُقَصِّرِينَ يَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ، ‏آمِين. ³¹‏

  Alle lof komt toe aan Allah voor het leiden van ons en het schenken van Zijn ‎genade aan ons. O Allah, mijn wil is in Uw hand. Accepteer deze (Hajj) van mij en ‎vergeef mijn zonden. O Allah, schenk mij voor iedere haar een goede daad, wis een ‎zonde van mij en verhoog mijn rang. O Allah, vergeef mij en degenen die hun hoofd ‎scheren en degenen die hun haar knippen, O Oneindig Vergevingsgezinde. Ameen.‎

Zodra het hoofd is geschoren of het haar is geknipt, worden alle beperkingen van de ‎Ihram opgeheven, behalve het intiem zijn met de echtgenote. ³² Daarna gaan de ‎pelgrims naar Mekka om Tawaf al-Ziyarah te verrichten, ³³ wat wordt beschouwd als ‎een van de pilaren van de Hajj. Bij deze Tawaf is er geen noodzaak voor Rami (snel ‎lopen met korte stappen) of Idtiba (de rechter schouder ontbloten). Het drinken van ‎Zamzam-water na het voltooien van Tawaf al-Ziyarah is ook een Sunnah-praktijk, wat ‎de voltooiing van de belangrijkste Hajj-rituelen en de spirituele vernieuwing die ermee ‎gepaard gaat symboliseert. De tijd voor Tawaf al-Ziyarah loopt van de 10e van Dhul-‎Hijjah tot het Maghrib-gebed op de 12e van Dhul-Hijjah. Het verrichten van deze Tawaf ‎na deze periode vereist een Dum (compenserende boete), hoewel de Hajj geldig blijft. ‎‎³⁴ Na het voltooien van Tawaf al-Ziyarah keren de pelgrims terug naar Mina om daar ‎het Zuhr-gebed te verrichten, aangezien het Sunnah is om in Mina te bidden. ³⁵ Als ‎de pelgrim echter vertraagd is in Mekka vanwege de menigte, kan het Zuhr-gebed in ‎Mekka worden verricht.‎

Dag 4: 11e van Dhul Hajj

Na het verrichten van het Zuhr-gebed brengen de pelgrims de nacht door in Mina, ‎aangezien dit de Sunnah-praktijk is. ³⁶ Op de vierde dag van Hajj, de 11e van Dhul-‎Hijjah, verrichten de pelgrims het ritueel van Rami na de middag door steentjes te ‎gooien naar elk van de drie Jamarat (stenen die de Satans symboliseren). Voor pelgrims ‎begint de tijd om Rami te verrichten op de 11e van Dhul-Hijjah na de middag (Zawal) ‎en loopt tot de dageraad (Fajr) van de 12e van Dhul-Hijjah. Als er na de middag grote ‎menigten zijn, kunnen de pelgrims op elk moment tijdens de nacht tot de volgende Fajr ‎Rami verrichten. Deze flexibiliteit zorgt ervoor dat pelgrims dit belangrijke ritueel ‎veilig en comfortabel kunnen voltooien.‎

Dag 5: 12e van Dhul Hajj

Op de vijfde dag van Hajj, de 12e van Dhul-Hijjah, verrichten de pelgrims het ritueel ‎van Rami op dezelfde manier als ze dat deden op de 11e van Dhul-Hijjah. ³⁷ Na het ‎voltooien van de Rami op deze dag, hebben de pelgrims de optie om terug te keren ‎naar Mekka, zoals aangegeven door het deel van het volgende Koranvers:‎

  ‏......فَمَن تَعَجَّلَ فِى يَوْمَيْنِ فَلَآ إِثْمَ عَلَيْهِ...... ³⁸‏

  Maar wie zich haast om na twee dagen weg te gaan, pleegt daar geen zonde ‎mee

Dit betekent dat als een pelgrim ervoor kiest om Mina te verlaten na het verrichten van ‎Rami op de 12e van Dhul-Hijjah, er geen zonde in zit om dit te doen. Pelgrims hebben ‎echter ook de optie om 's nachts in Mina te blijven. Als ze ervoor kiezen om te blijven ‎en de zon ondergaat op de 12e van Dhul-Hijjah terwijl ze nog in Mina zijn, dan zijn ze ‎verplicht om ook Rami te verrichten op de 13e van Dhul-Hijjah. ³⁹ Na het verrichten ‎van Rami bij alle drie de Jamarats, gaan de pelgrims naar Mekka om de Afscheid Tawaf ‎‎(Tawaf al-Wada) te verrichten. Net als bij Tawaf al-Ziyarah is er geen Rami vereist bij ‎deze Tawaf. ⁴⁰ Na de Tawaf bidden de pelgrims twee Rak'ahs en klampen zich dan ‎vast aan de Multazam of gaan ze er dichtbij stqqn, terwijl ze nederig smeekbeden ‎verrichten. Daarna drinken ze Zamzam-water en maken ze zich klaar om Mekka te ‎verlaten. ⁴¹ Het is aanbevolen dat pelgrims, na het voltooien van de Afscheid Tawaf, ‎niet blijven hangen in de Heilige Moskee maar in plaats daarvan beginnen aan hun reis ‎terug naar hun bestemming. Dit is in overeenstemming met de Sunnah-praktijk om ‎direct te vertrekken na de laatste ommegang. ⁴²‎

• ¹ Muhammad ibn Muhammad ibn Abd Al-Raza Al-Hussaini (N.D.), Taj Al-ʿArus Min ‎Jawahir Al-Qamus, Dar-Al-Hidaya, (N.A.), Vol. 5, Pg. 459.‎
• ² Ali ibn Muhammad ibn Ali Al-Shareef Al-Jurjani (1983), Kitab Al-T’areefat, Dar Al-‎Kutub Al-Ilmiyah, Beirut, Lebanon, Pg. 82.‎
• ³ Abul Fazal Abdullah ibn Mehmood Al-Hanfi (1937), Al-Ikhtiar Li T’aleel Al-Mukhtar, ‎Matba’a Al-Halbi, Cairo, Egypt, Vol. 1, Pg. 139.‎
• ⁴ Hasan ibn Ammar Al-Hanfi Al-Shurunbulali (2005), Maraqi Al-Falah Sharah Matan Nur ‎Al-Idah, Al-Maktaba Al-‘Asariyah, Beirut, Lebanon, Pg. 276.‎
• ⁵ Muhammad Ameen ibn Abidin Al-Shami (2011), Radd Al-Muhtar 'ala Al-Durr Al-‎Mukhtar, Dar Al-Kutub Al-Ilmiyah, Beirut, Lebanon, Vol. 3, Pg. 491.‎
• ⁶ Muhammad ibn Ahmed Al-Sarakhsi (1993), Al-Mabsoot, Dar Al-Ma’rifa, Beirut, ‎Lebanon, Vol. 4, Pg. 6.‎
• ⁷ Muhammad ibn Ahmed Al-Sarakhsi (1993), Al-Mabsoot, Dar Al-Ma’rifa, Beirut, ‎Lebanon, Vol. 4, Pg. 6.‎
• ⁸ Abd Al-Rehman ibn Muhammad Shaykh Zadah (N.D.), Majma Al-Anhur fi Sharaḥ ‎Multaqá Al-Abḥur, Dar Al-Ihya Al-Turath Al-Arabi, Beirut, Lebanon, Vol. 1, Pg. 275.‎
• ⁹ Abu Zakaria Yahya ibn Sharaf Al-Nawawi (1994), Al-Azkar, Dar Al-Fikr lil Taba’t wal-‎Nashr wal-Tawzi, Beirut, Lebanon, Pg. 197.‎
• ¹⁰ Muhammad ibn Abdullah Al-Azraqi (N.D.), Akhbar Makkah wa ma Ja’a fiha min Al-‎Aathar, Dar Al-Undlus lil Nashar, Beirut, Lebanon, Vol. 1, Pg. 69.‎
• ¹¹ Abd Al-Rehman ibn Muhammad Shaykh Zadah (N.D.), Majma Al-Anhur fi Sharaḥ ‎Multaqá Al-Abḥur, Dar Al-Ihya Al-Turath Al-Arabi, Beirut, Lebanon, Vol. 1, Pg. 275.‎
• ¹² Abu Abd Al-Rehman Ahmed ibn Shoib Al-Nisai (2001), As-Sunan Al-Kubra, Hadith: ‎‎3993, Muassasah Al-Risala, Beirut, Lebanon, Vol. 4, Pg. 158.‎
• ¹³ Abu Abd Al-Rehman Ahmed ibn Shoib Al-Nisai (2001), As-Sunan Al-Kubra, Hadith: ‎‎3993, Muassasah Al-Risala, Beirut, Lebanon, Vol. 4, Pg. 158.‎
• ¹⁴ Abd Al-Rehman ibn Muhammad Shaykh Zadah (N.D.), Majma Al-Anhur fi Sharaḥ ‎Multaqá Al-Abḥur, Dar Al-Ihya Al-Turath Al-Arabi, Beirut, Lebanon, Vol. 1, Pg. 275.‎
• ¹⁵ Abu Bakr ibn Abi Shaibah (1409), Musannaf Ibn Abi Shaibah, Hadith: 15077, Maktaba ‎Al-Rushd, Riyadh, Saudi Arabia, Vol. 3, Pg. 375.‎
• ¹⁶ Al-Quran, Al-Baqarah (The Cow) 2: 201‎
• ¹⁷ Sohaib Abd Al-Jabbar (2013), Al-Musnad Al-Mawduei Al-Jam’e lil Kutub Al-Eashra, ‎‎(N.A.), Vol. 14, Pg. 285.‎
• ¹⁸ Abu Al-Qasim Sulaiman ibn Ahmed Al-Tabarani (N.D.), Al-M’ujam Al-Awsat, Hadith: ‎‎8826, Dar Al-Haramain, Cairo, Egypt, Vol. 8, Pg. 345.‎
• ¹⁹ Abul Ma’ali Burhan Uddin Al-Hanafi (2004), Al-Muheet Al-Burhani Fil-Fiqah Al-‎Nomani, Dar Al-Kutub Al-Ilmiyah, Beirut, Lebanon, Vol. 2, Pg. 429.‎
• ²⁰ Abd Al-Ghani ibn Talib Al-Hanafi (N.D.), Al-Lubab fi Sharah Al-Kitab, Maktaba Al-‎Ilmiyah, Beirut, Lebanon, Vol. 1, Pg. 190.‎
• ²¹ Al-Quran, Al-Baqarah (The Cow) 2: 198‎
• ²² Abu Bakr Ahmed ibn Al-Husain Al-Bayhaqui (2003), Shu'ab Al-Iman, Hadith: 3438, ‎Maktaba Al-Rushd lil Nashr wal-Tawzi, Riyadh, Saudi Arabia, Vol. 5, Pg. 287.‎
• ²³ Abul Hasan Noor Uddin Al-Haythami (1994), Majmu' Al-Zawa'id wa Manba' Al-‎Fawa'id, Maktaba Al-Qudsi, Cairo, Egypt, Vol. 3, Pg. 257.‎
• ²⁴ Abul Ma’ali Burhan Uddin Al-Hanafi (2004), Al-Muheet Al-Burhani Fil-Fiqah Al-‎Nomani, Dar Al-Kutub Al-Ilmiyah, Beirut, Lebanon, Vol. 2, Pg. 429.‎
• ²⁵ Abu Zakaria Yahya ibn Sharaf Al-Nawawi (1994), Al-Azkar, Dar Al-Fikr lil Taba’t wal-‎Nashr wal-Tawzi, Beirut, Lebanon, Pg. 200.‎
• ²⁶ Abd Al-Ghani ibn Talib Al-Hanafi (N.D.), Al-Lubab fi Sharah Al-Kitab, Maktaba Al-‎Ilmiyah, Beirut, Lebanon, Vol. 1, Pg. 190.‎
• ²⁷ Malik ibn Anas Al-Madani (2004), Al-Muwatta Imam Malik, Hadith: 1448, Muassasah ‎Zaid ibn Sultan Al-Nahyan lil Aamal Al-Khairiya wal-Insaniya, Abu Dhabi, UAE, Vol. ‎‎3, Pg. 569-570.‎
• ²⁸ Abu Bakr ibn Ali Ḥaddad‏ ‏Az-Zubaydi (1322 A.H.), Al-Jawharah An-Nayyirah, Al- ‎Matba’a Al-Khairiya, Cairo, Egypt, Vol. 1, Pg. 158.‎
• ²⁹ Abu Bakr Muhammad ibn Ishaq ibn Khuzaymah (N.D.), Sahih Ibn Khuzaymah, Hadith: ‎‎2856, Al-Maktab Al-Islami, Beirut, Lebanon, Vol. 4, Pg. 270.‎
• ³⁰ Abu Abd Al-Rehman Ahmed ibn Shoib Al-Nisai (2001), As-Sunan Al-Kubra, Hadith: ‎‎4017, Muassasah Al-Risala, Beirut, Lebanon, Vol. 4, Pg. 187.‎
• ³¹ Kamal Uddin Muhammad ibn Abdul Wahid ibn Hammam‏ ‏‎ (N.D.), Fath Al-Qadeer, Dar ‎Al-Fikr, Beirut, Lebanon, Vol. 2, Pg. 490.‎
• ³² Abu Bakr ibn Abi Shaibah (1409 A.H.), Musannaf Ibn Abi Shaibah, Hadith: 13808, ‎Maktaba Al-Rushd, Riyadh, Saudi Arabia, Vol. 3, Pg. 238.‎
• ³³ Abu Hatim Muhammad ibn Habban Al-Tamimi Al-Darmi (1988), Al-Ahsan fi Taqreeb ‎Sahih ibn Habban, Hadith: 3884, Maktaba Al-Rushd, Riyadh, Saudi Arabia, Vol. 9, Pg. ‎‎196.‎
• ³⁴ Abul Fazal Abdullah ibn Mehmood Al-Hanfi (1937), Al-Ikhtiar Li T’aleel Al-Mukhtar, ‎Matba’a Al-Halbi, Cairo, Egypt, Vol. 1, Pg. 153-154.‎
• ³⁵ Abu Bakr Ahmed ibn Amr Al-‘Atki Al-Bazzar (2009), Musnad Al-Bazzar, Hadith: 5759, ‎Maktaba Al-Uloom wal-Hikam, Madinah, Saudi Arabia, Vol. 12, Pg. 158.‎
• ³⁶ Abul Fazal Abdullah ibn Mehmood Al-Hanfi (1937), Al-Ikhtiar Li T’aleel Al-Mukhtar, ‎Matba’a Al-Halbi, Cairo, Egypt, Vol. 1, Pg. 154.‎
• ³⁷ Hasan ibn Ammar Al-Hanfi Al-Shurunbulali (2005), Maraqi Al-Falah Sharah Matan Nur ‎Al-Idah, Al-Maktaba Al-‘Asariyah, Beirut, Lebanon, Pg. 278.‎
• ³⁸ Al-Quran, Al-Baqarah (The Cow) 2: 203‎
• ³⁹ Hasan ibn Ammar Al-Hanfi Al-Shurunbulali (2005), Maraqi Al-Falah Sharah Matan Nur ‎Al-Idah, Al-Maktaba Al-‘Asariyah, Beirut, Lebanon, Pg. 279.‎
• ⁴⁰ Muhammad ibn Faramarz ibn Ali Mulla Khusru (N.D.), Durar Al-Hukkam Sharah ‎Ghurar Al-Ahkam, Dar Ihya Al-Kutub Al-Arabi, Cairo, Egypt, Vol. 1, Pg. 231-232.‎
• ⁴¹ Muhammad ibn Ahmed Al-Sarakhsi (1993), Al-Mabsoot, Dar Al-Ma’rifa, Beirut, ‎Lebanon, Vol. 4, Pg. 6.‎
• ⁴² Muhammad ibn Eisa Al-Tirmidhi (2009), Sunan Al-Tirmidhi, Hadith: ‎‏946‏‎, Dar Al-Salam ‎lil Nashr wal-Tawzi, Riyadh, Saudi Arabia, Pg. 304-305.‎

• ^* This article has been translated from English to Dutch by May Oude Vrielink and edited by Heidi Evelyn Jacobs.